Teamcoaching: van samen werken naar samenwerken

Teamcoaching in fasen

Vormfase (forming)

Dit wordt ook wel de oriëntatiefase van het team genoemd. Oriëntatie is nodig om grenzen te identificeren zowel tussen mensen als bij taken. Teamleden kunnen gemotiveerd zijn, maar ze kunnen ook tamelijk slecht geïnformeerd zijn over de doelstellingen van het team. Het lijkt misschien niet zo, maar mensen kunnen soms onzeker en bezorgd zijn over hun rol en positie in het team.

Als teamcoach heb je in deze fase als taak het team samen te brengen, zorg te dragen voor het creëren van vertrouwen en psychologische veiligheid. In deze fase vervul je de rol van dirigent of regisseur. Teamleden verwachten in dit stadiumsteun, richting en duidelijkheid van de teamcoach.

Stormfase (storming)

Het vertrouwen in het team begint te groeien. Men durft zich meer uit te spreken naar elkaar en naar de teamlead of teamcoach. Er ontstaan hierdoor wel kleine of grotere conflicten rond de manier van samenwerken. Onderlinge meningsverschillen worden zichtbaar en de doelen van het team komen ter discussie te staan. De teamleden laten hun eigen karaktertrekken zien wanneer zij wat dieper kennismaken met elkaars ideeën. Frustraties en onenigheden over doelstellingen, verwachtingen, rollen en verantwoordelijkheden worden beetje bij beetje openlijk geuit. Sommige teamleden vinden dit echter lastig omdat ze bang zijn om buiten de groep te vallen.

Als teamcoach stimuleer je in deze overgangsfase de teamleden om hun mening te geven, zeker als die afwijkt. Je vraagt het team om open te staan voor elkaars verschillen. Bij conflicten stel je je als teamcoach neutraal op. Je geeft het team zo de kans om conflicten zelf te leren oplossen. Probleemoplossing is een belangrijke voorwaarde om door te groeien naar de volgende groepsfase.

Normfase (norming)

Een team kan in de normfase op een volwassen manier praten over de samenwerking. Teamleden zullen kritische punten niet meer ervaren als een persoonlijke aanval maar als een constructieve, taakgerichte discussie. Als eventuele conflicten in de vorige fase op een goede manier zijn opgelost, draagt dat bij aan een stevige interpersoonlijke basis voor de samenwerking.
De waarden, normen, regels en afspraken van het team worden in deze fase verder uitgewerkt. Men weet elkaar te vinden, waardeert elkaar en spreekt elkaar ook aan als dat nodig is. Teamleden staan opener tegenover elkaar en men zal steeds soepeler gaan samenwerken. Men werkt constructief aan het oplossen van interpersoonlijke problemen, waardoor de groepscohesie en het motivatieniveau stijgen. Het team ontwikkelt in deze fase ook een eigen identiteit wat zich uit in een versterkt wij-gevoel.

Als teamcoach geef je het team in deze fase zoveel mogelijk autonomie en probeert ze niet voor de voeten te lopen. Je monitort het groepsproces en de interactie en waar nodig stel je vragen om het team te prikkelen. Je benoemt de groei die het team doormaakt en laat de waardering voor die groei bij voorkeur door het team zelf formuleren. Zo draag je bij aan het vergroten van het zelfvertrouwen van het team.

Presteren (performing)

De doelmatigheid, resultaatgerichtheid en productiviteit van het team stijgt in deze fase. Met teamrollen wordt flexibel en functioneel omgegaan, waardoor de groepsenergie geheel ten goede van de taak komt. Het team functioneert nu als een echte eenheid. Het werken in het team is prettig en lijkt als vanzelf te gaan. Teamleden hebben een duidelijk inzicht in de doelen van het team en staan hier ook gezamenlijk achter. De manier van samenwerking is duidelijk en met taakverdeling wordt effectief en flexibel omgegaan. Het team is nu taakvolwassen, bekwaam, bereid en autonoom in staat om de werkzaamheden zonder directe inbreng van de teamlead of teamcoach uit te voeren.

Als teamcoach kun je het merendeel van het werk nu delegeren aan het team. Natuurlijk maak je globale afspraken over budgetten, doorlooptijden en blijft beschikbaar voor het geval er vragen zijn. Ook bij het doorhakken van mogelijke gordiaanse knopen kan het team een beroep op je doen. Ook blijf je geïnformeerd over de voortgang van de werkzaamheden. En als teamcoach ben je in deze fase de grootste fan en godfather van het team en voel je je ambassadeur naar de buitenwacht. Je houdt trouwens wel de eindverantwoordelijkheid, want delegeren is niet abdiceren!

Afbouwen (adjourning)

Aan alles komt een eind, dus ook het meest geweldige team zal een keer afgebouwd worden. Bij projectteams is dat moment vooraf doorgaans al bepaald en vastgelegd in de projectplanning. Deze fase wordt vaak nogal slordig afgewerkt. Toch is dit een belangrijke fase in de groepsvorming. In deze fase wordt teruggekeken op het proces dat is doorlopen. In een stevige evaluatie worden hoogte- diepte- en leerpunten doorgenomen. De resultaten van die evaluatie vormen vaak waardevolle input bij de vorming van een nieuw team.
In deze fase wordt er ook gevierd en ceremonieel afscheid genomen van het team als entiteit.

Als teamcoach zorg je in deze fase voor de correcte afbouw van het team. Je geeft aandacht aan uitingen van nostalgie die je waarneemt in het team. Je helpt teamleden bij het loslaten en het toewerken naar een positie in een volgend team. Voor jezelf is ook het loslaten een punt van aandacht. Maar als de fasen van het groepsproces allemaal goed zijn doorlopen, kun je met een gerust hart terugkijken op een mooie periode en je klaarmaken voor een volgende uitdaging! En misschien ben je wel zo enthousiast geworden over teamcoaching dat je zin krijgt in een opleiding tot teamcoach.